Φέτος το idfa περιόρισε τις ταινίες με focus τη Μ.Ανατολή που με δυσκολία τις απέφευγε κανείς πέρσι και έδωσε μεγάλη έμφαση, μεταξύ άλλων και στην διακριτή ενότητα "Of media and men". Eίναι, αλήθεια, πιο λογικό στις μέρες μας και υγιές για ένα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, να δίνει βήμα σε ανθρώπους που αγωνίζονται για την προστασία των προσωπικών δεδομένων όλων, παρά να εγκομιάζει τη δράση κάποιων ένοπλων ανταρτών σε εμφύλια διαμάχη που είναι ακόμη ενεργή. Eπίσης είχε ενδιαφέρον η ενότητα "Music Documentaries" με παρουσίαση πορτραίτων σημαντικών προσωπικοτήτων από διαφορετικά είδη μουσικής και με ένα ειδικό focus στην "μαύρη κλασική μουσική", με κύριους εκπροσώπους τον James Brown στην Αμερική και τον Fela Kuti στην Νιγηρία. Για θετική μας έκπληξη δε, είδαμε ότι σε ένα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ μπορεί πια κανείς να συναντήσει και πολλές ταινίες με θετικό συνολικά αντίκτυπο.
Αν μπορεί κανείς να το πει αυτό για ένα φεστιβάλ που έγινε για 27η φορά φέτος, η εντύπωση που δίνεται γενικά, είναι πως πάντα μεγαλώνει όχι μόνο σε αριθμό έργων, αλλά και σε ποιότητα παραγωγής.
Silenced
H περιπέτεια των Thomas Drake και John Kiriakou. Ο Thomas Drake, πρώην υπάλληλος της NSA, που διώκεται με τον νόμο «Espionage Act (1917)” για κακή διαχείριση απόρρητων εγγράφων που σχετίζονται με τις παρακολουθήσεις επικοινωνιών. Η θέση του σχετικά με την προστασία προσωπικών δεδομένων συνοψίζεται ως εξής «Βάλε όλη σου τη ζωή σε ένα κουτί, τα αρχεία σου, τραπεζικούς λογαριασμούς, κωδικούς, τα πάντα και δώσ’τα σε έναν απολύτως ξένο, ένα φίλο Αμερικανό, θα το έκανες? Ακόμη δεν του έχει απαντηθεί ένα «Ναι»». Στη δικαστική διαδικασία, ενώ τελικά δεν έχει χρειαστεί να φυλακιστεί, έχει διωχθεί σημαντικά με το νούμερο να αγγίζει τα 7.000.000$ Ο ελληνικής καταγωγής John Kiriakou, (πρώην πράκτορας της CIA) διώκεται με ένα μικρότερο ποσό της τάξης του 1.000.000 $ κι εκτείει αυτή τη στιγμή ποινή φυλάκισης μακριά από την οικογένεια του και τα πέντε του παιδιά. Στην ταινία βλέπουμε το πώς αποφάσισε να «μαρτυρήσει» το “waterboarding”, περίφημη πια μέθοδο βασανισμού κρατουμένων, την οποία η δικαιοσύνη των δυτικών κρατών έχει ανεχθεί, ενώ επιλέγει να διώκει τον αγγελιοφόρο. Βλέπουμε ακόμη στιγμές από τη ζωή του Κυριακού, που πλαισιώνουν το όλο σκεπτικό του, πως “είμαστε Αμερικανοί, μπορούμε καλύτερα από αυτό”, ενώ αναφέρεται και στον Άγιο Νεκτάριο της Αίγινας και τον αγώνα που είχε δώσει κι εκείνος κόντρα στην αδικία που τον κατεδίωκε. Αναφορικά με τη 9/11, αποκαλύπτεται το πώς η όλη τραγωδία γύρισε προς ώφελος της NSA που τώρα «θα ζητούσε όσα χρήματα χρειαζόταν από το κογκρέσο και θα έπαιρνε ακόμη περισσότερα».
Με το τέλος της ταινίας, κι ενώ τα φώτα δείχνουν στό πάνελ τον Thomas Andrew Drake και την συνήγορό του Jesselyn Radack (επίσης συνήγορο του Ed Snowden και της Chelsea Manning), το κατάμεστο Tuschinski γεμίζει με χειροκροτήματα και φωνές ενώ θα περάσει κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να ξανακαθίσουμε στις θέσεις μας για τη συζήτηση. Η συζήτηση φορτισμένη συναισθηματικά, γεμάτη ψυχική δύναμη, ζεστά λόγια και προσεγμένες διατυπώσεις. Μια φράση που αξίζει να επικοινωνηθεί ιδιαίτερα στην εποχή μας, από το στόμα του T.Drake, παραφράζοντας τον Dr.Martin Luther King, «όταν υπάρχει αδικία εναντίον ενός από εμάς, υπάρχει αδικία εναντίον όλων μας». Ο Dr. King είχε πει συγκεκριμένα πως «η αδικία όπου κι αν συναντάται, είναι μια απειλή για τη δικαιοσύνη παντού».
--> Κύριο θέμα του ντοκιμαντέρ οι επενδύσεις στην Ν.Αφρική και ο διάλογος επενδυτή και τοπικής κοινωνίας. Σε ένα τοπίο εξαιρετικής ομορφιάς εξετάζεται η εγκατάσταση ή μη ενός ορυχείου από ξένους επενδυτές. Στη διαδικασία εμπλέκονται τοπικοί επιχειρηματίες που ακροβατούν σε μια θέση ανάμεσα στην τοπική κοινωνία και τον επενδυτή, ενώ και η θέση του ίδιου του βασιλιά δοκιμάζεται, όταν δεν μπορεί να είναι με το μέρος της επένδυσης, αλλά ούτε και να σταθεί σθεναρά απέναντί της. Ο φυσικός πλούτος αποτυπώνεται πολύ όμορφα στον φακό πλαισιώνοντας τη διαδικασία γύρω από την επένδυση και το διάλογο που συνήθως προσπαθεί να αποφεύγει τις εντάσεις.
--> Citizen Four:
--> Η ιστορία του #1 καταζητούμενου από τις αμερικανικές αρχές Εd Snowden. Eπέλεξε τον αριθμό 4, θέλοντας να δηλώσει πως είναι απλά ένας από τους πολλούς πολίτες που διώκονται με σχετικές κατηγορίες, και το νούμερό του δεν είναι 1 ή 2, 3 ή 7, αλλά απλά 4. Highlight της ταινίας είναι όταν ξεκινά η συνέντευξη στον Glenn Greenwald στο δωμάτιο του ξενοδοχείου στο Hong Kong, και ταυτόχρονα ξεκινάει και ο συναγερμός της φωτιάς για ένα τεστ ιδιαίτερα σπάνια κι ενοχλητικό. Η ταινία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον φυσικά όχι μόνο ως προσωπογραφία, αλλά και ως δράμα που –ανταποκρινόμενο στην πραγματικότητα της περίπτωσης- δεν βρίσκει λύση. Σκοπός της ταινίας, όπως συζητήθηκε μετά το τέλος της προβολής με τη σκηνοθέτη κι άλλους συντελεστές, να εμπνεύσει όσους το δουν να δράσουν ως πολίτες, και να στηρίζουν αυτούς που τους εκπροσωπούν κι όχι αυτούς που τους διαφεντεύουν. Η σκηνοθέτης, Laura Poitras, που έχει προσαχθεί πολλές φορές, (το νούμερο που αναφέρθηκε είναι 14 μέσα σε λίγα μόνο χρόνια) και ενοχλείται συστηματικά από τις αρχές, ενώ της κρατήθηκε το αρχείο και ο εξοπλισμός χωρίς αιτιολόγηση για αρκετές εβδομάδες κατά την πραγματοποίηση δημοσιογραφικής αποστολής. Παρούσα και η Sarah Harisson του Wikileaks (που αγωνίστηκε να αμυνθεί στις ανακριτικού τύπου ερωτήσεις του Ολλανδού πανελίστα) και σχολίασε ότι «δεν είναι ειρωνικό για τις τέλειες δημοκρατίες μας στην Ευρώπη, το ότι αυτός ο άνθρωπος βρήκε τελικά άσυλο στη Ρωσία?». Ενδιαφέρον έχει το ότι όλο το crew της ταινίας διαμένει στο Βερολίνο, όπου φαίνεται πως υπάρχει μια κάποια μεγαλύτερη ασφάλεια για τα ευαίσθητα δεδομένα του πολίτη, ενώ δεν έλειψαν και οι αιχμές κατά της Ολλανδίας. Με δεδομένο ότι η χώρα είναι υπόδειγμα ασφυκτικού ελέγχου από τα συστήματα πληροφοριών, ο Jacob Appelbaum έδωσε λίγο βάρος στην ιστορία και θύμισε τι αποτελέσματα είχε φέρει η καταγραφή θρησκεύματος στη δεκαετία του ’30, πόσο τραγικά εκμεταλλεύτηκε τη συλλογή αυτή πληροφοριών ο στρατός κατοχής και πώς φαίνεται να μη μαθαίνουμε από την ιστορία μας.
--> Hip-hop eration :
--> That’s the spirit! Η χαρά της ζωής σε όλο της το μεγαλείο. Ένα group υπερηλίκων γιαγιάδων και παπούδων συμμετέχουν σε διαγωνισμό χορού στο Las Vegas. “Πάντα ήθελα να πεθάνω χορεύοντας αλλά δε θα το κάνω στο Las Vegas” δηλώνει γιαγιά ετών 94 που σίγουρα δεν το βάζει κάτω. Μαζί με 27 ακόμη συνομιλήκους της, μπαίνουν στους ρυθμούς της hip-hop και σπάνε κάθε standard. Aπό τις προετοιμασίες στην Ν.Ζηλανδία μέχρι την τελική παράσταση, η ταινία σφύζει από ζωντάνια και χορευτική διάθεση. Ρόλος κλειδί, φυσικά, είναι αυτός της δασκάλας χορού που κινεί την όλη διαδικασία και καταφέρνει να κάνει αυτήν την τρέλα πραγματικότητα. Γενικά, στο σύνολό της, μια ταινία έμπνευση για όποιον έχει χορέψει έστω και μια φορά στη ζωή του. Κι αν δεν έχεις, σε κάνει να θέλεις να χορέψεις τώρα. Και κυρίως να ζήσεις.
--> Αlive Inside:
Το κύριο ερώτημα που χαρακτηρίζει αυτή την ταινία μπορεί να είναι «Ποιοι είμαστε χωρίς τις αναμνήσεις μας?». Η πρωτοβουλία music and memory μοιράζεται μαζί μας μέσα από αυτό το ντοκιμαντέρ, τις εμπειρίες του Michael Rossato-Bennett στην πορεία του προς αφύπνιση των αναμνήσεων, των ανθρώπων που φιλοξενούνται σε γηροκομεία της Αμερικής. Η μέθοδος που χρησιμοποιεί είναι τόσο απλά και ανθρώπινα, το να τους δίνει πάλι πρόσβαση στην αγαπημένη τους μουσική. Με τη βοήθεια τεχνολογικών gadget που υπάρχουν σε αφθονία στον έξω κόσμο, αλλά όχι και στους αποστειρωμένους χώρους φιλοξενίας τους, φέρνει ξανά το χαμόγελο σε πρόσωπα γερασμένα από μια βαριά καθημερινότητα. Όπως αναφέρουν υπάλληλοι που βρίσκονται δίπλα τους σε καθημερινή βάση, τα ιδρύματα αυτά τους αντιμετωπίζουν πρώτα ως ασθενείς και μετά ως ανθρώπους. Αυτό έχει φυσικά πολλές αρνητικές συνέπειες. Άνθρωποι που χάνουν κάθε αίσθηση ανεξαρτησίας, ελέγχου των ουσιών που ρέουν στο αίμα τους, και κινήτρου για όποια εξωτερίκευση σκέψεων και συναισθημάτων, μένουν συχνά με σκυφτό το κεφάλι. Αυτό το δεδομένο έρχεται να το αλλάξει η συγκεκριμένη ταινία που είναι, κάθε άλλο παρά μια συνηθισμένη ταινία. Άνθρωποι που δε μιλούσαν για χρόνια, τραγουδάνε με χαρά τα αγαπημένα τους τραγούδια, άλλοι που χρειάζονταν στήριξη για να περπατήσουν, πετούν τα βοηθήματα τους και χορεύουν σαν παιδιά. Κι αυτές οι αντιδράσεις στα πρόσωπά τους ...απερίγραπτες.
Ένα υπόδειγμα καλής χρήσης για τα gadget που κατακλύζουν τις ζωές μας και σίγουρα κάτι παραπάνω από μια καλή διαφήμιση για τις συγκεκριμένες συσκευές.
--> War of lies:
https://vimeo.com/111918314
To πορτραίτο ενός ανθρώπου στον οποίο τα δυτικά media καταλογίζουν τις ευθύνες της εισβολής στο Ιράκ το 2003. Στόχος του η ανατροπή του καθεστώτος Σαντάμ πάση θυσία. Ακόμη δηλαδή κι όταν είναι δεδομένο ότι θα χρειαστεί να γίνει πόλεμος. Νιώθει υπερήφανος όταν σκέφτεται τους Ιρακινούς μπροστά σε κάλπες, αλλά δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τις εικόνες της βίας με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπος. Ένα πιεστικό έργο για την ψυχολογία του θεατή, με κινηματογραφική προσέγγιση κοντινή του Collapse (2009) που μιλάει για θέματα σημαντικά και λιγότερο γνωστά στο ευρύ κοινό.
--> The Salt of the Earth:
Με τίτλο βγαλμένο από την Bίβλο, αυτή η ταινία είναι ένα σημείο συνάντησης του μεγάλου φωτογράφου Sebastiao Salgado και του σκηνοθέτη Wim Wenders. O τίτλος αναφέρεται γενικά στο είδος των ανθρώπων , στο οποίο ο φωτογράφος δηλώνει πως τελικά έχει χάσει την πίστη του. Κάτι που όμως δεν μπορεί να πει κανείς πως μεταφέρεται μέσα από τις εικόνες του. Αντίθετα, αυτό που κερδίζει τον θεατή είναι μια αποκάλυψη ζωντανών συναισθημάτων και ψυχικής δύναμης, ακόμη και στις πιο δυσμενείς ή θορυβημένες περιπτώσεις. Έχει ενδιαφέρον το σχόλιό του πάνω στη διάσημη φωτογράφιση των εργατών στα ορυχεία χρυσού. «Όταν πρωτοσυνάντησα το θέαμα, μου δόθηκε η εντύπωση πως έβλεπα σκλάβους. Μετά όμως συνειδητοποίησα πως στην πραγματικότητα δεν ήταν ούτε ένας σκλάβος. Ήταν όλοι σκλάβοι των χρημάτων». Η ταινία αγκαλιάζει λοιπόν όλη αυτή την εξαιρετική φωτογραφία, οπότε δε χρειάζονται περιττοί επιχρωματισμοί από τους σκηνοθέτες, αλλά με απλές μινιμαλιστικές τεχνικές, μας φέρνουν σε επαφή με το πορτραίτο ενός ανθρώπου που καλύπτει κάθε πτυχή του όρου καλλιτέχνης. Σήμερα τελικα τον βρίσκουμε, να έρχεται με σεμνότητα και συνέπεια στον όλο χαρακτήρα του έργου του, να προσθέσει μια τελική, πιο απτή γονιμότητα σε ό,τι αποκόμισε στην μεγάλη του αυτή πορεία ως φωτογράφος, επιστρέφοντας στη πατρική του γη και πραγματοποιώντας εκεί ένα ακόμη αξιόλογο έργο.
Βαθιά συναισθήματα επικοινωνούνται με απλότητα μέσα από αυτή την ταινία, που εμπνέει κι αγγίζει το θεατή στον πυρήνα της ύπαρξής του.
--> Concerning Violence
Μια σύνθεση ντοκουμέντων από διάφορες χώρες της αποικιοκρατούμενης Αφρικής με την συνοδεία της φωνής της Ms. Lauryn Hill να απαγγέλει Frantz Fanon. Στις 24/11, σε μία από τις προβολές της ταινίας με την παρουσία του σκηνοθέτη, που ήταν η επόμενη από μια ακόμη δραματική νύχτα στο Ferguson, ο Göran Olsson αφιέρωσε την ταινία ως φόρο τιμής στα θύματα της καταστολής του ρατσισμού. Κίνηση που έκανε πολλούς από το κοινό να κοιτάξουν στα κινητά τους για να ενημερωθούν σχετικά με τις «εξελίξεις».
Μια ενδιαφέρουσα συγκυρία που μοιράστηκε μαζί μας ήταν ότι αφού επέλεξε τη θεματική των video και είχε σκεφτεί να τα πλαισιώσει με την ποίηση του Fanon, ήρθε σε επαφή με την Lauryn Hill, η οποία σε εκείνη τη φάση εξέτιε ποινή στη φυλακή. Ήταν όμορφη έκπληξη, όταν εκείνη του είπε πως η ποίηση του Fanon ήταν η βασική της παρέα στη φυλακή. Οπότε η συμφωνία κλείδωσε και η σύνθεση δεν θα μπορούσε παρά να μιλάει στην ψυχή. Σε ένα σημείο αναφέρεται πως “Πριν δύο αιώνες, μια πρώην αποικία της Ευρώπης αποφάσισε να την ανταγωνιστεί. Πέτυχε τόσο πολύ που οι ΗΠΑ έγιναν ένα κτήνος, όπου η μόλυνση, η αρρώστια και η απανθρωπιά της Ευρώπης έχουν μεγαλώσει σε τρομακτικές διαστάσεις». Παρουσιάζονται videos κι απόψεις που συνδέονται ίσως με τη φράση της Suzan Sontag, ότι “η λευκή φυλή είναι ο καρκίνος της ανθρώπινης ιστορίας”. Kινηματογραφικά πάντως, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πώς μέσα στην όλη σύνθεση διατηρούνται οι ισορροπίες, με παρεμβολή ακόμη και περιστατικών που μπορούμε να τα πούμε αστεία, που προκαλλούν ένα ελαφρύ χαμόγελο, σηματντική βοήθεια για να μπορέσει ο θεατής να υπομείνει τη βαρύτητα των μηνυμάτων. Συνολικά, η όλη θλίψη και πικρία, εξελίσσεται προοδευτικά σε έμπνευση και θέληση για μια νέα ζωή, όπως και αναφέρεται συγκεκριμένα, «Για την Ευρώπη, για τους εαυτούς μας και για την ανθρωπότητα, σύντροφοι, πρέπει να γυρίσουμε σελίδα, πρέπει να δουλέψουμε νέα concepts και να δώσουμε ζωή σε ένα νέο ανθρώπινο ον»
--> Regarding Susan Sontag
Το πορτραίτο της Susan Sontag, συγγραφέως και ακτιβίστριας, ενός αγωνιζόμενου ανθρώπου, που γενικά δε δίστασε να μιλήσει, να γράψει και να κινητοποιηθεί ενάντια σε οτιδήποτε έστεκε μπροστά της λάθος. Πάντα με ακμαίο ηθικό, με οξύτητα πνεύματος, αλλά και με μια σπάνια ισορροπία κυνισμού και γλυκύτητας, έβαζε πάντα τον συνομιλητή της στη θέση που του άρμοζε και προκαλλούσε κύματα αντιδράσεων με την κριτική της. Η ιδιαίτερα πλούσια και περιπετειώδης σεξουαλική της ζωή, δε θα μπορούσε βέβαια να λείπει από αυτή την ταινία, που της δίνει μια αρκετά εκτεταμένη αναφορά. Το περισσότερο φως πάντως, πέφτει κυρίως πάνω στις αλήθειες που επικοινώνησε με τον υπόλοιπο κόσμο, όπως το ότι τη δική της αλήθεια την αντιλαμβάνεται όπως στη λογοτεχνεία, όπου και το αντίθετό της είναι πάλι αλήθεια, ότι «το πρόβλημα δεν είναι ότι οι άνθρωποι θυμούνται μέσα από τις φωτογραφίες, αλλά το ότι θυμούνται μόνο τις φωτογραφίες» και τέλος πως «ο θάνατος είναι το αντίθετο των πάντων»
--> The Forecaster
H παρουσίαση της προσωπικής ιστορίας του ανθρώπου που πέρασε περισσότερα από έξι χρόνια στη φυλακή γιατί …ήταν καλός στη δουλειά του. Η δουλειά του Martin Armstrong είναι βέβαια, όπως φαίνεται και στην ταινία, κάτι περισσότερο από τη δουλειά απλώς ενός οικονομολόγου. Ο συγκεκριμένος κύριος έχει αναστατώσει κύκλους επιχειρηματιών, τραπεζιτών αλλά ακόμη και πολιτικών ηγεσιών με τις προβλέψεις του. Με μαθηματικούς τύπους που σχετίζονται με τον αριθμό π (στην ταινία αναφέρονται ως pi circles) και βασιζόμενος σε στατιστικά δεδομένα της οικονομικής ιστορίας έχει κατορθώσει να προβλέψει από χρηματιστηριακές φούσκες ως και στρατιωτικές επεμβάσεις. Κατηγορήθηκε ούτε λίγο ούτε πολύ για χειραγώγηση της παγκόσμιας οικονομίας και για κλοπές δισεκατομμυρίων, αλλά εκείνος δηλώνει πως δεν έκανε τίποτα από όλα αυτά.
Η δική του θεώρηση είναι ότι η οικονοομία είναι απλά “σαν ένα έργο του Shakespear, αλλάζουν οι ηθοποιοί, αλλά οι ρόλοι παραμένουν οι ίδιοι. Δε χρειάζεται να είσαι ο Νοστράδαμος για να μπορείς να κάνεις τέτοιες προβλέψεις”. Βέβαια, είναι δεδομένο ότι τα συγκεκριμένα «παιχνίδια» είναι κάτι παραπάνω από επικίνδυνα. Έχει, για παράδειγμα, τραγικό ενδιαφέρον η περίπτωση του Εdmond Safra και ο μυστηριώδης θάνατός του από φωτιά στο διαμέρισμά του στο Monaco to 1999.
Η συζήτηση μετά από την προβολή ήταν φυσικά πολύ ζωηρή, όπως ήταν αναμενόμενο. «Το σύστημα είναι διεφθαρμένο? Πρέπει να εστιάσεις καλά για να δεις τι είναι και τι δεν είναι διεφθαρμένο», δήλωσε ο σκηνοθέτης, ενώ στην όλη κουβέντα πρωταγωνίστησε φυσικά ο ίδιος ο Martin Armstrong. Moιράστηκε μαζί μας ότι πλέον σκέφτεται να κάνει ανοιχτή στο κοινό τη διαχείριση του κώδικα, αφού πια, φαίνεται αυτό να είναι το πιο ασφαλές, ενώ όταν έδωσε στο ευρώ περιθώρια ζωής μέχρι το 2020 το πολύ, κάποιος από τους θεατές ένιωσε την ανάγκη να ρωτήσει «Έχω τα χρήματά μου σε ευρωπαϊκή τράπεζα ως Ευρωπαίος, τι πρέπει να κάνω??». Η σύντομη απάντησή του, έδωσε ως πρόβλεψη το δολάριο να βγαίνει δυνατότερο από την όλη αυτή κρίση του ευρώ, ενώ το τελευταίο του σχόλιο ήταν “Eδώ στην Ευρώπη όλα είναι όμορφα κι ωραία, αλλά τι έχετε, part time εργαζόμενους στο κοινοβούλιο με εισόδημα 400.000 το χρόνο? That’s a pretty good income!”
--> In the Basement
Από τις σπάνιες κινηματογραφικές παραγωγές που επιλέγουν ως θέμα τους τον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης και καταφέρουν να τον παρουσιάσουν τόσο λιτά και ολοκληρωμένα. Όλη η ταινία έχει να κάνει συγκερκιμένα με τη ζωή στα υπόγεια της «Ανατολικής Αυτοκρατορίας» (Österreich - Austria) της Ευρώπης. Η κινηματογράφιση είναι ο ορισμός του video πορτραίτου, αφού κυριαρχούν τα στατικά πλάνα με τη φυσική δράση των ηθοποιών (μακάρι να ήταν) που αντανακλά την καθημερινότητά τους. Αυτή η καθημερινότητα λοιπόν, μάλλον η πιο άρρωστη που μπορεί να βάλει ο ανθρώπινος νους, περιλαμβάνει τρομακτικά ρεαλιστικές κούκλες σε χαρτόκουτες, σεξουαλικά «παιχνίδια» που προκαλλούν πόνο ακόμη και στον θεατή και δυστυχώς δε θα μπορούσαν να λείπουν και οι νοσταλγοί του Χίτλερ. Επίσημα υποψήφιοι για τις τοπικές εκλογές, θυμούνται τις παλιές δόξες της αυτοκρατορίας του ηγέτη τους και διακυρήσσουν το μίσος τους περίτρανα - από το υπόγειο - ενώ είναι τυχεροί που έχουν ένα πιάτο φαϊ από την κυρία του σπιτιού με τρόπο που θυμίζει κατικίδια ζωάκια. Οπλοστάσια, ζώα, περισσότερα ζώα, μίσος και αρρώστια, αποδίδονται με ενδιαφέρον κινηματογραφικό τρόπο, χωρίς περιττά εφέ και επιτηδεύσεις. Ένα ρεαλιστικό, hard-core ντοκιμαντέρ για την καρδιά της Ευρώπης, που δε φαίνεται να είναι και πολύ στα καλά της.
--> The case of the three sided dream
Ένα αφιέρωμα στον τυφλό μουσικό Rahsaan Roland Kirk, εκπρόσωπο της «μαύρης κλασικής μουσικής», όπως έλεγε, με το ξεχωριστό ταλέντο να παίζει ταυτόχρονα πολλά μουσικά όργανα, συνήθως τρία διαφορετικά πνευστά. Ο Rahsaan, που έδρασε κυρίως στα 60s και τα 70s, εγκωμιάζεται σε αυτό το ντοκιμαντέρ από ανθρώπους που έζησαν κοντά του και δημιούργησαν δίπλα στην έμπνευσή του. Πολύς αυτοσχεδιασμός, κοινωνικά μηνύματα ελευθερίας του πνεύματος, καμουφλαρισμένα κάποιες φορές πίσω από τις νότες του πιάνο, όπου στην περίπτωσή του αποκλειστικά, “βρίσκει κανείς τις μαύρες νότες πάνω από τις λευκές”. Εμπνευσμένος, πάντα ενεργός κι ανθρώπινος, αυθόρμητος, αληθινός και πάντα με αγάπη μέσα του, ο Rahsaan μας λέει πως είχε βρει τον σωστό τρόπο για να χρησιμοποιεί την μύτη, ενώ κάποιοι από τους θαυμαστές του θεωρούν κάποιες από τις αλήθειες του ως και προφητικές. Ως παράδειγμα, ας πάρουμε το ότι από τα 60s “έβλεπε” εκείνη να κάνει έρωτα με τον υπολογιστή της, αλλά να μην παίρνει ευχαρίστηση. Σπάνια ντοκουμέντα από τη ζωή του που για πρώτη φορά φτάνουν στο ευρύ κοινό, συνοδευόμενα με κλασική jazz και με γραφικά που δίνουν μια ταιριαστή ψυχεδελική αισθητική στο όλο οπτικοακουστικό αφιέρωμα.
--> Mr.Dynamite
H διαδρομή του James Brown από την αρχή ως την κορύφωσή της. Ο τρόπος που επικοινωνούσε με όλους τους μουσικούς επί σκηνής και η μαγεία του χορού του, που έκανε τον Mick Jagger να στέκει παραδίπλα αποκαρδιωμένος. Οι μάχες που είχε να δώσει για να υποστηρίξει το κίνημα της «μαύρης κλασικής μουσικής» και ο τρόπος που στεκόταν με ηθικό ακμαίο μπροστά στους κάθε λογής δημοσιογράφους που με βρώμικες λεξούλες προσπαθούσαν να του βάλουν τρικλοποδιά. Απαντούσε «η παιδεία είναι σημαντικό πράγμα» και «I’d rather be a black man, ‘cause that’s identity» και στη συνέχεια με μαύρη δύναμη θα τραγουδούσε πως δε θέλει κανείς να του δώσει τίποτα, «μόνο άνοιξε την πόρτα και θα το πάρω μόνος μου».
Η μουσική του Νονού της Soul και η ζωντάνια του χορού του και των συναισθημάτων που ξυπνούν, δικαιολογούν τον τίτλο του εκρηκτικού αυτού ντοκιμαντέρ.
--> Finding FELA
H ιστορία του Fela Anikulapo Kuti, του πρώτου ”Black President” και εμβληματικού Νιγηριανού μουσικού, που μετέτρεψε την αφρικάνικη μουσική σε επαναστατικό κίνημα. Κύριος ιδρυτής του afro-beat, με ιδιαίτερα προκλητικό τρόπο ζωής για τα απανταχού κατεστημένα, γιόρταζε τη ζωή μέσα από τη μουσική του και ήταν έτοιμος να “τον πετάξουν σε ένα κελί με την κυκλοφορία κάθε νέου του single”.
O Fela παντρεύτηκε ταυτόχρονα με 27 γυναίκες, κάτι που φυσικά προκαλούσε κριτική, αλλά και φθόνο, ιδιαίτερα αφού η κριτική δε φαίνεται να τον άγγιζε. Είχε ιδρύσει τη δική του κοινότητα, με σαφή διακριτά όρια από την πόλη και με όνομα Kalakuta Republic. Η μητέρα του, που του είχε μεταδώσει το χάρισμα της ακτιβιστικής δράσης για τις κοινωνικές ελευθερίες, πλήρωσε με τη ζωή της την επαναστατικότητα του γιου της, συγκεκριμένα μετά από το τραγούδι του Zombie που έγινε επιτυχία και προκάλεσε τη βάναυση επίθεση των αρχών. Τα τραγούδια του πάντα επαναστατικά και πάντα ανεβαστικά, αφού «η μουσική, όσον αφορά στην Αφρική, δεν μπορεί παρά να είναι όπλο επανάστασης». Οι σφαίρες δεν κατάφεραν να του πάρουν τη ζωή, η οποία κάποια στιγμή θα έφτανε στο τέλος της εξαιτίας της ...βοήθειας (ΑΙDS). Σχετικά με τη δυτική ιατρική είχε σχολιάσει ότι “it has very low spiritual wavelength” αντίθετα με την αφρικάνικη που έχει “high spiritual wavelength”.
H ταινία φυσικά αναφέρεται και σε όλα αυτά τα σημεία της ζωής του, αλλά κυρίως «βρίσκει» τον άνθρωπο Fela, προσεγγίζει τον τρόπο ζωής του, τα κίνητρα και το μεγαλείο της μουσικής του. Όταν ρωτήθηκε γιατί τα κομμάτια του διαρκούν τόσο πολύ, η απάντηση του ήταν “Have I ever listen to Beethoven? Have I ever listened to Bach? Did they play short? They played what they felt”.
African Classical Music λοιπόν από τον Fela Κuti, όπου F.E.L.A. = For Ever Live Africa
--> Good things await
Η βιοδυναμική γεωργία και η πάλη της ανάμεσα στην πνευματική της φύση και την τεχνοκρατική σκληρότητα των σύγχρονων μηχανισμών. Μέσα από την προσωπική ιστορία του Niels και της συντρόφου του, που με αγάπη για το αγρόκτημα, τις φυσικές διαδικασίες αλλά και την σκληρή δουλειά που απαιτείται, δίνεται έμφαση στο πώς τα πάντα συνδέονται σε ένα ζωντανό οικοσύστημα με σχέσεις αληλεξάρτησης. Επίσης, προβάλλεται το πώς ο άνθρωπος μπορεί να είναι φίλος και οδηγός της διαδικασίας και όχι δυνάστης, όπως υπαγορεύει το κυρίαρχο μοντέλο παραγωγής. Στον αγώνα για επιβίωση αυτού του επαναστατικά υποδειγματικού, φυσικού μοντέλου γεωργίας, βλέπουμε τη φύση να χαμογελά, τον κόπο του αγρότη και τις δοκιμασίες που συναντά και πώς τις αντιμετωπίζει. Έχει ενδιαφέρον το πώς ελίσσεται στους πειρασμούς του επενδυτή, όταν εκείνος τον πιέζει για την εφαρμογή διαφορετικού μοντέλου μονοκαλλιέργειας για την «αυξηση της παραγωγής». Τα λόγια του είναι ότι «η φύση όπως πάντα μας έδινε πολλά, θα συνεχίσει να μας δίνει πολλά κι όλο περισσότερα. Βλέπουμε επίσης τις πιέσεις των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους που με ανάλγητη, τεχνοκρατική κυνικότητα εξαντλούν την αυστηρότητά τους πάνω του, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει όλο το αγρόκτημα με κλείσιμο. Για καλή μας έκπληξη όμως, όπως ειπώθηκε στην συζήτηση μετά από την προβολή, το αντίκτυπο της ταινίας ήταν τόσο θετικό που πήρε μαζί του και τις αρχές – συγκεκριμένα ανάγκασε την κυβέρνηση να στείλει επιστολή με απολογίες, για τους υπερβολικούς έως λάθος χειρισμούς της ως προς τους ελέγχους. Η ταινία χαρακτηρίζεται από φωτογραφία που σε ταξιδεύει, ενώ είναι πλούσια σε μηνύματα ζωής που ο κόσμος μας φαίνεται να έχει ανάγκη σήμερα περισσότερο από ποτέ.
--> Drone
Ένα ντοκιμαντέρ για το πολυσυζητημένο θέμα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών με μια προσέγγιση ανθρώπινη αλλά και με αναφορές στον ψυχρό κόσμο των αριθμών. Σε κάποιες χιλιάδες θυμάτων (περισσότερα από 3000) αναφέρεται πως μόνο 50 έχουν χαρακτηριστεί «μάχιμοι», χωρίς μεγάλη σαφήνεια στο πώς αυτό ορίζεται, ενώ ο πρόεδρος Obama φυσικά διαβεβαιώνει πως δεν υπάρχουν θύματα αμάχων από drones. Στην ταινία συναντιούνται οι προσωπικές ιστορίες των χειριστών με εκείνες των επιχειρηματιών που στηρίζουν τις φονικές επιχειρήσεις και των οικογενειών των θυμάτων που ορίζονται ως παράπλευρες απώλειες. Bλέπουμε το πώς η βιομηχανία των παιχνιδιών δρα άμεσα ως εκπαιδευτής των μελοντικών χειριστών. Βλέπουμε επίσης τον επιτυχημένο επιχειρηματία να δηλώνει με άψυχο χαμόγελο πως η ιστορία των μη επανδρωμένων ξεκίνησε στη λογική της υποστήριξης των ψαράδων τόνου. Δυστυχώς δεν ενδιαφέρθηκε ούτε ένας. Αλλά «ευτυχώς» ήρθε τότε η κυβέρνηση να στηρίξει την καινοτομία αυτή τόσο, ώστε τώρα να συμμετέχει πια στο 25% των εναέριων αποστολών των U.S.A.F. Με κυνισμό σχολιάζει το πώς θα υπάρχουν πάντα νέοι που αρέσκονται στο να διαλύουν πράγματα σε μεγάλη κίμακα αντί να στοχεύουν και να εκτελούν. Όταν όμως πρόκειται για την ιστορία των ίδιων των νεαρών χειριστών, δεν επικρατεί ο κυνισμός, αλλά η σύγχυση συναισθημάτων και οι τύψεις. Με διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), τώρα πια αναρωτιούνται «πώς θα μπορέσει να γίνει διακριτό το πότε είσαι στρατιώτης και πότε δολοφόνος του κράτους;». Στην επίσκεψη στον θεραπευτή, όταν τα πράγματα γίνονται ιδιαίτερα μαύρα η ευθύνη πέφτει στο θεό. Η όλη ιστορία είναι «μέρος του πλάνου του Θεού».
Αλλά μέσα στην όλη θλίψη της υπόθεσης ”drones”, υπάρχουν και κάποιες θετικές νότες ελπίδας, που στηρίζονται από τη δράση ανθρώπων όπως ο Clive Stafford Smith. Ο συνήγορος ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρωτοστατεί σε εκστρατείες που στοχεύουν στην παύση των βομβαρδισμών, στη λογική ότι «δε θα υπάρξει αληθινή δικαιοσύνη μέχρι αυτοί που βομβαρδίζουν να αντιληφθούν τα δικά σας παιδιά ως ίσα με τα δικά μου»
--> Uyghurs, prisoners of the absurd
H συγκεκριμενη καταγραφή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού πρόκειται για μια ιστορία μοναδική, μιας ομάδας ανθρώπων που καταδικάστηκε να πέσει στο κενό που δημιουργείται μεταξύ δύο υπερδυνάμεων. Η προέλευση των Uyghurs εντοπίζεται ανάμεσα στα δυτικά σύνορα της Κίνας και το στόχαστρο των υπηρεσιών ασφαλείας της Αμερικής. Καταζητούμενοι από τις αρχές της Κίνας, θα αναζητούσαν καταφύγιο κάπου όπου η ταυτότητά τους θα μπορούσε να γίνει σεβαστή. Όταν η ζωή τους όμως κινδύνευε, χωρίς να τους καταλογίζεται κάτι, θα θεωρούσαν ότι στην Αμερική, ως δημοκρατικό κράτος θα τους αναγνώριζαν και θα τους προστάτευαν. Αντί για προστασία όμως, θα περάσουν αρκετά χρόνια της ζωής τους στη περίφημη στρατιωτική φυλακή του Guantanamo Bay, στερούμενοι το φως του ήλιου για μεγάλα χρονικά διαστήματα και όντας εσώκλειστοι για περισσότερα από 5 χρόνια - χωρίς να τους αποδίδονται κατηγορίες. Μέσα από αυτή την αληθινή περιπέτεια βλέπουμε και το παιχνίδι μεταξύ Ομπάμα και κογκρέσου, όταν εκείνος δεσμεύεται το 2008 για το κλείσιμο της βάσης, χωρίς όμως να έχει ρωτήσει το κογκρέσο που δεν είναι ιδιαίτερα χαρουμενο με αυτή του την απόφαση. Ο εκπρόσωπος έρχεται να πει πως σε περίπτωση κλεισίματος, οι φερόμενοι ως τρομοκράτες θα αφεθούν ελεύθεροι σε αμερικανικό έδαφος και όχι κάπου μακριά, αλλά «εδώ, στις γειτονιές μας». Ένας κύκλος τρομοκρατίας, ευθυνοφοβίας και παραδειγματικής τιμωρίας προς εκείνους που θα απλώσουν χέρι βοήθειας στους «έγκλειστους του παραλογισμού».
Our Colonial Hangover
Ο άγιος Βασίλης πάντα δίνει χαρά στους μικρούς μας φίλους σε ολο τον κόσμο πια, αλλά η προέλευσή του, όπως επιβιώνει και γιορτάζεται σήμερα στην Ολλανδία, προκαλλεί συχνές κι έντονες αντιδράσεις. Ο λόγος για τον πρώτο Santa Claus, τον Sinterklaas και τους βοηθούς του, γνωστούς ως Zwarte Piet.
Σε αυτούς εστιάζει το ριζοσπαστικό αυτό ντοκιμαντέρ, αφού είναι το θέμα που φαίνεται να διχάζει την κοινωνία της Ολλανδίας περισσότερο από κάθε άλλο. Η εμφάνιση του Zwarte Piet λοιπόν, περιλαμβάνει μαυρισμένη επιδερμίδα «από την καμινάδα» λέει η ιστορία, μεγάλους κρίκους στα αυτιά, ενώ ο συμβολισμος του συναντιέται με διογκωμένα χαρακτηριστικά. Στην ολλανδική κοινωνία μπορεί κανείς να βρει διαφορετικές τοποθετήσεις, αλλά σίγουρα αποτελεί ένα θέμα ταμπού που είναι προτιμότερο για όποιον δεν ψάχνει περιπέτειες, να μην το συζητάει. Η σκηνοθέτης προσεγγίζει το θέμα τόσο στην ολλανδική κοινωνία, όσο και στην αγγλική, όπου τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Στην ολλανδική κοινωνία συναντά κυρήγματα μίσους, χαρούμενους θείους που δεν διαπραγματεύονται τη χαρά των μικρών μας φίλων, αλλά και δεκάδες συλλήψεις (90) σε ειρηνική διαδήλωση που εναντιώνεται στο έθιμο ως εκφραστή κοινωνικού ρατσισμού. Στην Αγγλία όμως, που φαίνεται να βλέπει τα πράγματα πιο ωμά στην προκειμένη περίπτωση, συναντά άμεσες αντιδράσεις που φτάνουν σε σημείο να απειλήσουν το «άκακο γιορτινό της έθιμο» και την ίδια προσωπικά. O τίτλος, που προκύπτει από το σχόλιο του Russell Brand, είναι τόσο πετυχημένος όσο και η όλη προσέγγιση που πετυχαίνει να έχει η Ολλανδή σκηνοθέτης Sunny Bergman σε ένα τόσο φλέγον ζήτημα.
--> (η προέλευση του εθίμου παραστατικότατα από το 1930 με τους zwarte piet να είναι δεμένοι με αλυσίδες – από τον fbwall της εκστρατείας zwarte piet niet)
--> Those who feel the fire burning
Η τραγική πραγματικότητα της διαδρομής και την όλης περιπέτειας που ζουν οι πρόσφυγες στην Ελλάδα με όνειρα για μια καλύτερη ζωή. Δυστυχώς, η πικρή πραγματικότητα, όπως όλοι γνωρίζουν πια, είναι πολύ μακριά από αυτό που είχαν οραματιστεί πριν ξεκινήσουν το μακρύ ταξίδι. Η ταινία αναρωτιέται αν «είναι αυτό ο παράδεισος» που φαντάζονταν? Αν «αυτό είναι η Ευρώπη»; Bασισμένο κυρίως σε χρήση κρυφής κάμερας και με μετάφραση που σε κάποιες περιπτώσεις απέχει από αυτά που λέγονται, η σκηνοθεσία παρέχει μια κορεσμένη δραματοποίηση στο ήδη τραγικό δράμα όσων αναζητούν άσυλο στην Ευρώπη, καταφέρνοντας να φτάσουν μόλις μέχρι την Ελλάδα. Βλέπουμε τις απέλπιδες προσπάθειές τους για να περάσουν σε έναν επόμενο σταθμό και τον τρόπο ζωής τους στις άσχημες συνθήκες των υπογείων του κέντρου της Αθήνας. Ένα ντοκιμαντέρ που απέσπασε πολλές θετικές κριτικές, αλλά και βρεβεύσεις για το δημιουργό Morgan Knibbe.
Στην υπηρεσία του πολιτισμού,
Δημήτρης Μελέτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου